Misschien wel het meest indrukwekkende oergeluid wat je vanaf de Veluwe zult horen; burlende herten. Wat? Ja, burlende herten tijdens de bronst. De hertenbronst is een speciale periode, wat veel mensen van buitenaf trekt om kennis te maken met het oergeluid wat edelherten laten horen tijdens de bronsttijd.

Bronst op de Veluwe

Als je op de Veluwe rond de bronsttijd van het roodwild bent is er iets magisch aan de hand. Roodwild is de verzamelnaam voor de mannelijke edelherten en de vrouwelijke hindes. Veel mensen kijken daar het hele jaar naar uit. Een periode van september tot half oktober waarin de edelherten de hindes opzoeken om met de dames te zorgen dat er nageslacht komt in juni van het jaar daarop. De hindes bepalen de bronstlocatie en dat zijn de locaties waar de hindes hun voedsel vinden. Voor die tijd vreten de herten zich helemaal vol, dit noemen we de feisttijd. Normaal leven de geslachten van roodwild meestal gescheiden. In de bronstperiode komen de geweidragers naar de locaties waar de hindes zich ophouden.

Hoe verloopt de hertenbronst?

Er vormen zich bronstmanen en de keel wordt opgezet zodat ze in staat zijn te kunnen burlen. Buiten de bronst zijn de herten technisch niet in staat te burlen. Hoe doffer de burl is hoe ouder het hert. De concurrentie kan dus horen of het hert wat burlt sterker is dan hij. Je hebt een voorbronst, de hoogbronst en een nabronst. De jongere herten hebben nog wel eens een kans bij de voor en nabronst. Een hert doet mee met de hoogbronst vanaf een jaar of 9. Het oudere hert probeert zoveel mogelijk hindes om zich heen te verzamelen en deze ook te behouden. Hij is de hele dag bezig om ze bij elkaar te houden en eventuele belagers op afstand te houden. In deze tijd eet hij praktisch niets en aan het einde van zo’n periode kan hij tot 30% aan gewicht verloren zijn. Zo’n plaatshert houdt dat ook maar maximaal een week vol. Daarna wordt zijn roedeltje overgenomen door een minder sterk hert, één van de bijherten, die zijn kans afwacht. Jongere herten zijn niet sterk genoeg om een bronstroedel te krijgen. Een hinde is slechts een dag ontvankelijk. Lukt het dan niet dan duurt het 18 dagen voordat er opnieuw een eisprong komt. Dit kan een aantal malen gebeuren. De draagtijd is 34 weken dus dat verklaart dat er vroege en late kalveren geboren worden. 

Vooral aan het einde van de hoogbronst kunnen er ongelukken gebeuren. De herten zijn afgemat en niet alert genoeg om een aanval van een ander hert te pareren. De kans dat ze geforkeld worden is dan aanwezig. Dat betekent dat het ene hert met zijn gewei een ander hert doorboort. Gebeurt elk jaar meerdere malen op de Veluwe. Alle hindes en de meeste smaldieren worden beslagen. Smaldier is een vrouwelijk kalf van vorig jaar en is dan ongeveer 1,5 jaar. Of zij beslagen wordt is afhankelijk van haar gewicht en conditie. De beleving van de bronst met haar geburl is het best waar te nemen als het koud is. Het hert burlt om zijn concurrenten te laten weten dat hij daar het plaatshert is en probeert daarmee een gevecht te voorkomen.  Bronst…. een oergeluid op onze Veluwe. 

Tekst: Tjalling van der Zee